Czasy Królestwa kongresowego. Hrabianka Joanna Grudzińska z niezamożnej rodziny szlacheckiej nieoczekiwanie zostaje żoną Wielkiego Księcia Konstantego Pawłowicza. Jest on dowódcą polskiej armii, faktycznie samowładnym namiestnikiem z ramienia cara. Joanna wychodzi za mąż wbrew własnej woli. Jednak do mariażu skłania ją presja rodziny i otoczenia, bardzo bowiem warstwy polskie liczą na jej wpływ u Konstantego. Czy jednak Joanna nie zawiedzie pokładanych w niej nadziei? Drugim z wątków powieści jest fikcyjna miłość Joanny do majora Waleriana Łukasińskiego - patrioty, członka i przywódcy tajnych polskich organizacji patriotycznych. Miłości nieszczęśliwej, los Łukasińskiego będzie bowiem tragiczny... Związek Joanny Grudzińskiej i Konstantego, jej miłość do majora to główne wątki "Księżny łowickiej". Jeśli idzie jednak o tło utworu, stanowi ono doskonałą literacką panoramę społeczno-polityczną Królestwa Polskiego (Kongresówki)w latach 1818-1831. Widzimy bezduszne rządy namiestnicze Wielkiego Księcia, bezwzględną dyscyplinę, jaką zaprowadza w dowodzonym przez siebie wojsku polskim, spiski patriotyczne, opozycję antycarską - zarówno legalną, jak i nielegalną, prześladowania polskich patriotów przez tajną carską policję i zauszników Wielkiego Księcia i inne. W końcowych partiach utworu czytelnik jest świadkiem przygotowań do wybuchu walki niepodległościowej... Ponadto powieść zawiera wiele ciekawych scenek z życia zarówno warstw arystokratycznych Kongresówki, jak i życia innych obywateli - mieszczan, inteligencji, żołnierzy, polskiej kadry dowódczej w wojsku i innych. Gąsiorowski podaje także wiele cennych informacji o życiu obyczajowym stolicy. Można stwierdzić, że stworzył utwór będący literacką mozaiką społeczno-polityczną Królestwa Kongresowego. A dzieje życia, małżeństwa i nieszczęśliwej miłości Joanny Grudzińskiej wykorzystał jako pretekst do ukazania tej problematyki.